gu88 Tiến sĩ Amandine Dabat Vua Hàm Nghi, nghệ sĩ trong thân phận lưu đày
Đăng ngày:
Từ Pháp, tiến sĩ Amandine Dabat đã có cuộc trò chuyện với Vì sao chị quyết định tổ chức triển lãm các tác phẩm của Triển lãm、Trời, Non, Nước lần đầu tiên được tổ chức tại VN dành riêng cho vua Hàm Nghii. Lâu nay tôi luôn mơ ước tổ chức một triển lãm các tác phẩm của vua Hàm Nghi tại cố quốc. Nhờ có Lân Tinh Foundation, chúng tôi hợp tác với các nhà sưu tập Việt để tổ chức triển lãm với những bức tranh chưa từng được trưng bày, ngay cả tại Pháp. Luận án tiến sĩ của tôi giúp xác định vua Hàm Nghi là nghệ sĩ VN hiện đại đầu tiên. Rất ít người Việt biết rằng vua Hàm Nghi còn là một nghệ sĩ và được các đồng nghiệp tại Pháp công nhận. Ông học điêu khắc với danh họa Auguste Rodin và đã nhiều lần triển lãm tác phẩm của mình. Tài liệu lưu trữ cá nhân của ông, cũng như báo chí thời bấy giờ, chứng minh sự quan tâm của các nghệ sĩ Pháp đối với các tác phẩm của ông. Tháng 11.2024 qua, tôi giới thiệu Hàm Nghi - Hoàng đế lưu vong, nghệ sĩ ở Alger - bản dịch của cuốn sách được Nhà xuất bản Đại học Sorbonne ấn hành bằng tiếng Pháp, dựa trên luận án tiến sĩ của tôi. Cuốn sách trình bày nghiên cứu lịch sử về cuộc đời và tác phẩm của vua Hàm Nghi, với hơn 2.500 lá thư, bản nháp, giấy tờ cá nhân. Cũng vào tháng 11.2024, bức tranh sơn dầu của vua Hàm Nghi được con cháu ông tặng Bảo tàng Mỹ thuật VN tại Hà Nội. Một bức tranh sơn dầu khác, được tặng cho Bảo tàng Cổ vật cung đình Huế. Tiến sĩ Amandine Dabat giới thiệu sách Hàm Nghi - Hoàng đế lưu vong, nghệ sĩ ở Alger tại Nhà hát Duyệt Thị Đường, Đại nội Huế tháng 11.2024 Chị làm thế nào để tập hợp được 20 bức tranh của vua Hàm Nghi trong triển lãm ?、Nhiều năm qua, các tác phẩm của vua Hàm Nghi được giao dịch thường xuyên trên thị trường nghệ thuật tại Pháp. Hầu hết các tác phẩm được bán thuộc sở hữu của con cháu những người bạn mà vua Hàm Nghi tặng tác phẩm của mình. Đa số tranh triển lãm lần này đều thuộc sở hữu của các nhà sưu tập Việt, điều này làm cho triển lãm trở nên độc đáo, khác biệt so với các triển lãm trước đây tại Pháp. Chúng tôi rất biết ơn các nhà sưu tập đã đồng ý cho mượn tranh, giúp công chúng VN có cơ hội khám phá tác phẩm của vua Hàm Nghi. Một số tranh đến từ bộ sưu tập của Henri Aubé, một sĩ quan người Pháp và là bạn của vua Hàm Nghi, người được vua tặng nhiều bức tranh. Henri Aubé và vua Hàm Nghi gặp nhau ở Vichy , nơi ông đến gần như mỗi năm để trị liệu bằng nước khoáng. Ông mang theo vật liệu vẽ và dành rất nhiều thời gian ở đây để sáng tác. Những bức tranh này là chứng nhân quý giá cho công việc hằng ngày của ông. Các bức tranh khác được vua Hàm Nghi sáng tác khi ông ở Pháp, trong những kỳ nghỉ cùng gia đình; hoặc ở Algeria, tại ngôi nhà của ông. Vua Hàm Nghi vẽ bức Bình minh trên hồ khoảng năm 1910 bằng sơn dầu trên toan. Tranh trưng bày tại triển lãm Trời, Non, Nước Bức Cánh đồng lúa mì vua Hàm Nghi vẽ năm 1913, trưng bày tại triển lãm Trời, Non, Nước Các tác phẩm quý trong hơn 100 năm qua được bảo tồn như thế nào? Đa số tác phẩm nghệ thuật của vua Hàm Nghi được nhiều thế hệ con cháu của ông hoặc con cháu những người bạn ông bảo quản. Một số bức được phục hồi nhờ vào việc vua Hàm Nghi ngày càng được biết đến nhiều hơn tại Pháp, thông qua các nhà đấu giá. Giờ đây nhiều người rất chú ý tranh khi nhìn thấy chữ ký kèm theo tên nghệ sĩ của nhà vua viết bằng chữ Hán - Tử Xuân. Thật không may, hầu hết các tác phẩm nghệ thuật của vua Hàm Nghi bị thất lạc trong chiến tranh Algeria, khi ngôi nhà của ông bị cướp bóc và thiêu hủy. Những tác phẩm được cứu là nhờ ông dành tặng cho con cái hoặc bạn bè, được mang về Pháp trước khi chiến tranh xảy ra. Chỉ một phần nhỏ trong số tác phẩm nghệ thuật của vua Hàm Nghi được lưu giữ đến ngày nay. Chúng ta biết điều đó từ các bức thư của ông, rằng ông đã vẽ mỗi ngày. Năm 1902, ông viết thư cho một người bạn, kể rằng thường vẽ một bức tranh sơn dầu mỗi tuần. Khoảng 150 tác phẩm nghệ thuật đã được bảo quản, con số này rất ít so với số lượng tranh, bản vẽ phác thảo và điêu khắc mà ông đã sáng tác. Vua Hàm Nghi từng tặng một bức tranh cho danh họa Auguste Rodin và hiện tác phẩm này vẫn được bảo quản tại Bảo tàng Rodin ở Paris. Sau khi tôi hoàn thành luận án tiến sĩ, 5 tác phẩm của vua Hàm Nghi đã được bổ sung vào bộ sưu tập của Bảo tàng Cernuschi ở Paris. Chủ sở hữu tranh vua Hàm Nghi ở Pháp dần nhận ra giá trị của di sản này và ngày càng nhiều tác phẩm nghệ thuật được giao cho chuyên gia phục hồi. Tôi hy vọng rằng sẽ có thêm nhiều tác phẩm được trưng bày tại các bảo tàng, đặc biệt là ở VN. Tôi cũng đang thực hiện một số dự án triển lãm khác tại Pháp. Khi quyết định tìm hiểu về cuộc đời và sự nghiệp của nhà vua để làm luận án tiến sĩ, chị gặp trở ngại gì và làm sao để vượt qua? Tôi quyết định nghiên cứu cuộc đời, công việc của vua Hàm Nghi sau khi phát hiện ra kho lưu trữ riêng của ông gồm 2.500 bức thư và bản thảo được con gái đầu giữ gìn. Chính bộ tài liệu lưu trữ chưa từng được công bố này đã khiến tôi phải dành luận án tiến sĩ của mình cho nhà vua. Thử thách đầu tiên là phân loại và lập danh mục cho kho lưu trữ. Sau đó, tôi nghiên cứu tại các kho lưu trữ thuộc địa, cả ở Pháp và VN, để so sánh những gì chính quyền Pháp nói về vua Hàm Nghi với những gì chúng ta biết qua các thư từ riêng tư của ông. Việc thu thập các tác phẩm của vua Hàm Nghi đòi hỏi rất nhiều công sức, đặc biệt là tìm kiếm con cháu của những người bạn mà ông từng tặng tác phẩm. Tôi may mắn vì có một đề tài luận án hấp dẫn, cực kỳ xúc động khi khám phá vua Hàm Nghi vừa là một nghệ sĩ, vừa là con người bình dị trong đời sống thường ngày qua cảm xúc thể hiện trong thư ông viết. Tôi tin rằng tấm gương kiên cường và phẩm giá của ông trong cảnh lưu vong đã giúp tôi hoàn thành nghiên cứu của mình để chia sẻ với thế giới về cuộc đời và sự nghiệp của ông. Cuốn、Hàm Nghi - Hoàng đế lưu vong, nghệ sĩ ở Alger Nếu vua Hàm Nghi được gói gọn trong 3 từ thì đó là gì? Nếu tôi quan sát vua Hàm Nghi từ góc nhìn bên ngoài, tôi sẽ nói: "Nhà vua, Người yêu nước, Nghệ sĩ". Nhưng dựa trên những thư từ riêng tư, để nhìn nhận về con người ông, tôi sẽ nói: "Phẩm giá, Kiên cường, Nhạy cảm". Theo chị, vị vua xa quê muốn truyền tải điều gì qua nét vẽ? Vì sao các tác phẩm của ông có giá trị cao trên thị trường thế giới? Tranh của ông là di sản gia đình, giúp chúng tôi tiếp cận được tâm hồn nghệ thuật của tổ tiên. Là một nhà sử học nghệ thuật, tôi ngưỡng mộ công trình của ông vì ông là nghệ sĩ Việt đầu tiên được người Pháp đào tạo, trước khi Trường Mỹ thuật Đông Dương ra đời. Vua Hàm Nghi bị lưu đày từ năm 18 tuổi, kéo dài trong 55 năm. Nghệ thuật là cách ông thể hiện cảm xúc của mình. Chúng ta có thể cảm trong tranh của ông nỗi nhớ quê hương, nỗi đớn đau của cuộc sống lưu đày. Nhưng vua Hàm Nghi cũng muốn thể hiện tình yêu với vẻ đẹp thiên nhiên. Ngắm nhìn và vẽ thiên nhiên là cách ông tìm ý nghĩa cho cuộc sống của mình. Tôi không nghĩ vua Hàm Nghi vẽ để truyền tải một thông điệp nào đó. Ông vẽ cho chính mình, để nhớ lại, để thể hiện cảm xúc. Hơn nữa, ông chưa bao giờ bán tác phẩm, chỉ thỉnh thoảng tặng cho bạn bè. Tác phẩm của ông có giá trị trên thị trường nghệ thuật vì vua Hàm Nghi hầu như không được biết đến như một nghệ sĩ. Ông không cố gắng làm cho mình nổi tiếng trong suốt cuộc đời, mặc dù các bạn đồng nghiệp, những nghệ sĩ Pháp đã chào đón ông vào vòng tròn vinh quang của họ. Tranh vua Hàm Nghi chỉ bước vào thị trường nghệ thuật vào năm 2010. Kể từ đó, một số tác phẩm được đưa vào các bộ sưu tập bảo tàng, cả ở Pháp và VN. Tác phẩm của ông gia tăng giá trị kể từ khi ông được công nhận là nghệ sĩ VN hiện đại đầu tiên. Ngoài tranh, vua Hàm Nghi còn sáng tác tượng? Vua Hàm Nghi được nghệ sĩ Pháp Marius Reynaud đào tạo mỹ thuật từ năm 1889. Ông học điêu khắc với Auguste Rodin nên cũng là nhà điêu khắc VN hiện đại đầu tiên. Tác phẩm của ông vẫn chịu ảnh hưởng rất nhiều từ Auguste Rodin và khá khác biệt so với tác phẩm của các nghệ sĩ VN sau này. Chị có kế hoạch đưa hài cốt vua Hàm Nghi về cố quốc như mong muốn của ông? Tôi hy vọng một ngày nào đó, hài cốt vua Hàm Nghi sẽ được đưa về VN và được chôn cất gần mộ của cha mình ở Huế như mong muốn của ông. Tuy nhiên, hiện tại điều quan trọng là cháu chắt của vua Hàm Nghi luôn tỏ lòng kính trọng ông khi viếng mộ. Chúng ta phải chờ sau thế hệ này mới có thể xem xét việc di dời. Cảm xúc của chị khi có nguồn gốc Việt lại là hậu duệ của một vị vua yêu nước? Lần đầu tiên đến VN vào năm 2011, tôi rất xúc động khi đặt chân lên mảnh đất tổ tiên của mình. Tôi đã khám phá ra nơi mà tổ tiên tôi yêu thương và tôi cũng thế. Tôi thấy được tình yêu, sự kính trọng mà người Việt dành cho vị vua của họ. Điều này khuyến khích tôi nghiên cứu. Gần 15 năm qua, tôi dành cả tâm huyết chia sẻ về cuộc đời và sự nghiệp của vua Hàm Nghi để người VN và cả thế giới có thể biết thêm về vị vua yêu nước. Đối với tôi, đây giống như một hình thức đền bù, một cách để trao lại cho người Việt lịch sử, về cuộc đời vị vua yêu nước. Kể từ khi viết luận án tiến sĩ, tôi đã về VN gần như mỗi năm. Tôi hy vọng sẽ được đưa đến các thành phố khác của VN và tôi có nhiều cơ hội quay lại để trình bày triển lãm này với công chúng. Tiến sĩ Amandine Dabat tặng kỷ vật của vua Hàm Nghi cho Bảo tàng Cổ vật cung đình Huế Cội rễ VN giúp gì cho chị trong việc cảm nhận sự khác biệt về văn hóa: vừa xa lạ nhưng cũng thật gần gũi và ấm áp? Kể từ chuyến thăm đầu tiên vào năm 2011, gần như sau đó mỗi năm tôi đều về VN, lưu trú từ vài tuần đến vài tháng. VN đã trở thành quê hương thứ hai của tôi. Đây là đất nước của tổ tiên, vì vậy có một vị trí đặc biệt trong trái tim tôi. Trong những lần thăm đầu tiên, tôi trải qua một khoảng cách văn hóa lớn. Nhưng càng ở VN lâu, tôi càng cảm thấy như ở nhà. Việc khám phá và hiểu về văn hóa của tổ tiên rất quan trọng với tôi. Ở Pháp, chúng tôi không thực hành thờ cúng ông bà như VN. Tham gia vào các buổi thờ cúng khiến tôi rất xúc động. Tôi có thể tỏ lòng kính trọng với vua Hàm Nghi theo cách mà ông muốn hậu duệ của mình thực hiện. Công trình nghiên cứu về vua Hàm Nghi cũng giúp tôi tìm lại người thân ở VN và kết nối lại với họ. Bây giờ, tôi cảm thấy mình gắn bó với gia đình ở VN cũng như ở Pháp. Xin cám ơn chị!Thanh Niên.
vua Hàm Nghilần này?
Đồi Deli Ibrahim
Hồ trên dãy núi Alps
Trời, Non, Nước
LYNDA TROUVÉ
LYNDA TROUVÉ
LÊ HOÀI NHÂN
Trời, Non, Nước